نرم افزارهای غیرمتمرکز (Decentralized Applications) یا dApp ها نقش بسیار مهمی در تکنولوژی بلاک چین دارند و به همین دلیل تصمیم داریم در مقاله امروز درمورد این نرم افزارها و کاربرد آن ها صحبت کنیم. بیت کوین و بلاک چین نحوه استفاده از تکنولوژی را به صورت کامل تغییر داده اند. در طول سال های اخیر نیز تکنولوژی بلاک چین توانسته به زیربنای اختصاصی برای نرم افزارهای مختلف تبدیل شود.
برای مثال برخی شرکت ها از بلاک چین برای ردیابی زنجیره تأمین و مدیریت لجستیک استفاده می کنند و حتی برخی شرکت ها نیز برای هویت سنجی کاربران خودشان به این تکنولوژی تکیه دارند. ممکن است تصور کنید بلاک چین تنها برای توسعه ارزها کاربرد دارد، اما واقعیت این است که بلاک چین دارای کاربردهای بسیار زیادی است و نرم افزارهای غیرمتمرکز نیز کمک بسیار زیادی به توسعه کاربردهای بلاک چین کرده اند.
در مقاله پیش رو، به بررسی dAppها و نحوه عملکرد آن ها پرداخته ایم. با مطالعه این مقاله با مزایا و معایب این نوع نرم افزارها و همچنین برخی از محبوب ترین نمونه های آن ها آشنا می شوید.
dApp چیست؟
حدوداً ده سال پیش با عرضه بیت کوین، عصر جدیدی در زمینه توسعه پروتکل های بلاک چین آغاز شد. توسعه دهنده های مختلف در طول این سال ها تلاش کرده اند کاربردها و ویژگی های جدیدی را برای تکنولوژی بلاک چین خلق کنند و امروزه می توانید کاربردهای مختلف بلاک چین را در زمینه بازارهای مالی، گیمینگ، وبگردی یا جمع آوری کلکسیون هنری مشاهده کنید، اما چطور می توان از بلاک چین در زمینه های متعددی استفاده کرد؟ برای پاسخ به این سؤال باید به رابطه مستقیم بلاک چین و نرم افزارهای غیرمتمرکز اشاره کرد.
DAPP اساساً همان نرم افزارهای سنتی هستند، اما به جای اینکه روی یک سرور مرکزی اجرا شوند، روی شبکه بلاک چین اجرا می شوند. اساساً نرم افزار غیرمتمرکز به نرم افزاری گفته می شود که روی یک شبکه غیرمتمرکز قرار دارد. هیچ شخص یا نهاد ثالثی نمی تواند کنترل این نرم افزارها را بر عهده بگیرد و به همین دلیل امنیت آن ها بسیار بیشتر از نرم افزارهای معمول است.
به همین دلیل نرم افزارهای غیرمتمرکز در سال های اخیر به شدت محبوب شده اند و در حال حاضر بیش از ۳۶۰۰ نرم افزار غیرمتمرکز در زمینه بازی، سرویس های مالی غیرمتمرکز، پلتفرم های شبکه های اجتماعی و… وجود دارد. همچنین در این نرم افزارها سالانه بیش از ۱۸۲ میلیارد دلار تراکنش انجام می شود و به جرئت می توان گفت نرم افزارهای غیرمتمرکز نقش بسیار مهمی در دنیای بلاک چین دارند.
نحوه کار نرم افزارهای غیرمتمرکز
شبکه اتریوم اولین بلاک چینی بود که امکان استفاده از نرم افزارهای غیرمتمرکز را برای کاربران خود فراهم کرد. دلیل موفقیت آن هم موتور مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine) بود. این موتور مجازی می تواند تمامی الگوریتم های کامپیوتری را شبیه سازی و اجرا کند. در اتریوم از قطعه کدهایی با عنوان قرارداد هوشمند یا Smart Contract برای ایجاد نرم افزار غیرمتمرکز استفاده می شود. تمامی قراردادهای هوشمند اتریوم برای ماشین مجازی آن قابل فهم هستند و می توانند روی شبکه غیرمتمرکز بیت کوین اجرا شوند.
برای درک بهتر نحوه کار نرم افزارهای غیرمتمرکز به مثال زیر توجه کنید:
وب اپلیکیشن های استاندارد امروزی مانند توییتر و فیسبوک، روی یک سرور کامپیوتری که در اختیار همان شرکت است اجرا می شوند و به همین دلیل شرکت موردنظر کنترل کاملی روی نحوه کار و اجرای اپلیکیشن دارد. ممکن است چندین هزار کاربر داخل نرم افزار فعال باشند، اما کنترل کامل آن تنها در اختیار یک نهاد مرکزی خواهد بود.
تفاوت نرم افزارهای غیرمتمرکز این است که روی شبکه های نظیر به نظیر یا بلاک چین اجرا می شوند؛ برای مثال نرم افزارهای بیت تورنت، تور و پاپکورن تایم همگی روی کامپیوترهایی اجرا می شوند که بخشی از یک شبکه نظیر به نظیر هستند. این نرم افزارها هیچ سرور مرکزی ندارند و از کامپیوتر کاربران خودشان به عنوان میزبان استفاده می کنند. نرم افزارهای غیرمتمرکز هم دقیقاً چنین عملکردی دارند و در یک محیط عمومی، متن باز و غیرمتمرکز اجرا می شوند.
هیچ نهاد یا شخص ثالثی نیز به تنهایی نمی تواند آن ها را کنترل کند؛ برای مثال می توانید یک نرم افزار مثل توییتر ایجاد و آن را روی بلاک چین منتشر کنید. پس از انتشار نرم افزار غیرمتمرکز موردنظر، هیچ کسی حتی خود شما نمی توانید توییت های منتشرشده را پاک کنید یا آن ها را تغییر دهید.
مزایای DAPP
مهم ترین مزیت dAppها، امنیت بسیار بالایی است که برای حریم خصوصی کاربر ایجاد می کند. در نرم افزارهای غیرمتمرکز نیازی نیست برای استفاده از قابلیت های نرم افزار از اطلاعات هویتی خودتان استفاده کنید. در یک dApp از قرارداد هوشمند برای انجام تراکنش بین دو کاربر ناشناس بدون دخالت شخص سوم استفاده می شود. طرفداران آزادی بیان معتقدند که می توان از تکنولوژی dApp برای ایجاد شبکه های اجتماعی استفاده کرد. یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز کاملاً در برابر سانسور در امان خواهد بود؛ زیرا هیچ واحد مرکزی ای به تنهایی نمی تواند پیام های یک کاربر را پاک کند یا اجازه دسترسی به پلتفرم را به او بدهد.
اتریوم یک شبکه منعطف برای ایجاد نرم افزارهای غیرمتمرکز است و زیرساخت های لازم برای توسعه نرم افزارهای دیجیتال خلاقانه را در اختیار برنامه نویس ها قرار می دهد. در این شبکه امکان توسعه سریع نرم افزارهای غیرمتمرکز در زمینه هایی مانند بانکداری و امور مالی، گیمینگ، شبکه های اجتماعی و خرید آنلاین وجود دارد.
معایب DAPP
توسعه نرم افزارهای غیرمتمرکز هنوز در مراحل ابتدایی خودش است و به همین دلیل dAppها در معرض مشکلات ناشناخته متعددی هستند. سؤالات متعددی درمورد توانایی مقیاس پذیری این نرم افزارها وجود دارد. برخی اوقات ممکن است یک نرم افزار ترافیک زیادی در شبکه ایجاد کند و سبب غیرفعال شدن موقتی آن شود. توانایی طراحی یک رابط کاربری زیبا هم نگرانی دیگری است که درمورد نرم افزارهای غیرمتمرکز وجود دارد.
بیشتر کاربران تجربه استفاده راحت از نرم افزارهای متمرکز را دارند و از dAppها نیز انتظار دارند یک محیط کاربرپسند داشته باشند تا بتوانند به راحتی از آن ها استفاده کنند. برای اینکه کاربران بتوانند از نرم افزارهای متمرکز به نسخه غیرمتمرکز آن ها مهاجرت کنند، توسعه دهنده ها باید بتوانند اپلیکیشن هایی با تجربه کاربری برابر خلق کنند و عملکرد آن ها نیز بهتر از رقبای حال حاضر باشد.
مشکلات مربوط به تغییر کد نیز یکی دیگر از محدودیت های نرم افزارهای غیرمتمرکز است. یک dApp احتمالاً پس از اجرا نیز به تغییرات و به روزرسانی های متعددی برای حذف مشکلات امنیتی و باگ های مختلف نیاز دارد، اما از آنجا که ویرایش اطلاعات و کدهای منتشرشده روی بلاک چین بسیار سخت است، این موضوع یکی از چالش های توسعه دهنده های dApp به شمار می رود.
تفاوت نرم افزارهای متمرکز با نرم افزارهای غیرمتمرکز چیست؟
نرم افزار متمرکز در اختیار یک شرکت است و کدهای آن روی سرور یا سرورهایی که در اختیار شرکت موردنظر است، قرار دارد. به عنوان یک کاربر شما یک نسخه از نرم افزار را روی سیستم خودتان نصب می کنید و اطلاعات بین شما و سرور آن رد و بدل خواهد شد.
در سمت مقابل، نرم افزارهای غیرمتمرکز یا dApp هستند که روی بلاک چین یا یک شبکه کامپیوتری نظیر به نظیر قرار دارند. در این نرم افزارها تراکنش ها بدون نیاز به واسطه و به صورت مستقیم بین کاربران انجام خواهد شد. کاربر برای استفاده از نرم افزار غیرمتمرکز که با اسم قرارداد هوشمند شناخته می شود، تعدادی ارز به توسعه دهنده آن می دهد و می تواند بدون انتشار اطلاعات شخصی خود از آن استفاده کند.
بهترین dapp های سال ۲۰۲۱
همان طور که گفته شد در حال حاضر بیش از ۳۶۰۰ نرم افزار غیرمتمرکز وجود دارد، اما از میان آن ها برخی توانسته اند موفقیت بیشتری به دست بیاورند. مثال هایی که در ادامه مشاهده می کنید، برخی از نمونه های اپلیکیشن های غیرمتمرکز موفق در سال ۲۰۲۱ هستند:
پنکیک سواپ (PancakeSwap)
بی شک پنکیک سواپ پرطرفدارترین dApp دنیا تا به امروز است. پنکیک سواپ یک صرافی غیرمتمرکز است که روی زنجیره هوشمند بایننس ایجاد شده است. با توجه به اینکه این dApp از بلاک چین Binance Smart Chain استفاده می کند، کارمزد تراکنش های آن بسیار کم است و به همین دلیل تعداد کاربران آن از صرافی غیرمتمرکز Uniswap که روی شبکه اتریوم قرار دارد بیشتر است.
دنیاهای بیگانه (Alien Worlds)
Worlds یک متاورس و بازی بلاک چین است که روی شبکه اتریوم، WAX و زنجیره هوشمند بایننس قرار دارد. در حال حاضر، این بازی یکی از محبوب ترین بازی های بلاک چین بر پایه NFT است و بیش از 1/5 میلیون کاربر دارد. در این بازی شما می توانید سفینه اجاره کنید و آن ها را به مأموریت های مختلف بفرستید. در این مأموریت ها شما رمزارز TLM جمع آوری می کنید و می توانید آن را با ارز واقعی مبادله کنید.
اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)
بازی اکسی اینفینیتی یک بازی بلاک چینی بر پایه NFT دیگر است و با حدود ۸۳۰ هزار کاربر می توان آن را یکی از بهترین بازی های بلاک چینی دنیا به شمار آورد. در این بازی از یک توکن اتریومی به نام AXS به عنوان ارز داخلی بازی استفاده می شود و می توانید از آن برای خرید و فروش و تعامل با پلتفرم بازی استفاده کنید.
صرافی کاتانا (Katana)
کاتانا یک صرافی غیرمتمرکز روی رونین است که یکی از زنجیره های جانبی اتریوم محسوب می شود که به صورت اختصاصی برای بازی آکسی اینفینیتی خلق شده است. مثل یونی سواپ شما می توانید در کاتانا نیز از امکاناتی مانند تبادل ارز، سپرده گذاری و ییلد فارمینگ استفاده کنید.
یونی سواپ (Uniswap)
یونی سواپ محبوب ترین صرافی غیرمتمرکز پلتفرم اتریوم است که در حال حاضر چیزی حدود ۴۰۰ هزار کاربر ماهیانه دارد و از لحاظ سهم بازار بزرگ ترین صرافی دنیا محسوب می شود. در این صرافی از زمان ایجاد تا به امروز بیش از ۶۸۱ میلیون دلار تبادل ارز انجام شده است.
سخن نهایی
با آشنایی بیشتر مردم و شرکت ها با کاربردهای نرم افزارهای غیرمتمرکز، محبوبیت این نرم افزارها نیز روز به روز در حال افزایش است. به دلیل خلاقیت ها و نوآوری های انجام شده نیز محبوبیت نرم افزارهای غیرمتمرکز تا به امروز با رشد چشمگیری روبه رو بوده است و هر روزه نرم افزارهای متعددی در این زمینه خلق می شود
در این مقاله تلاش کردیم تمامی نکات مرتبط به dAppها و نرم افزارهای غیرمتمرکز را بررسی کنیم. اگر در این زمینه سؤال خاصی دارید، می توانید از طریق قسمت نظرات همین مطلب با ما در ارتباط باشید. کارشناسان ما در کوتاه ترین زمان ممکن به همه سؤالات شما پاسخ خواهند داد.